در نرم‌افزارهایی که از معرفی‌شان مدتی می‌گذرد عارضه‌ای پیدا می‌شود که چیزی مثل میانسالی خود ما آدم‌هاست! روزی که فتوشاپ وارد عرصه شد نرم‌افزار کوچولو و پر از خطایی بود که کارهای خاصی را به هر بدبختی‌ای بود انجام می‌داد. البته پیشرفت کرد و در همان حالت نماند به تدریج به جایی که امروز رسیده است رسید. اما بزرگ شدن چنین نرم‌افزارهایی دردسرهای خاص خودش را دارد.
خاطرم هست که مفهوم لایه به شکل امروزینش را اولین بار همین فتوشاپ معرفی کرد. فتوشاپ تا همین چند وقت پیش تنها می‌توانست سندهای یک صفحه‌ای داشته باشد. اما امروزه می‌توان در یک سند چندین صفحه داشت و اجرا کرد. طراحان و برنامه‌نویسان ادوبی خیلی از چیزهای جدید فتوشاپ را به صورت لایه معرفی کردند. از جمله ایجاد هر صفحه جدید به سند را به صورت افزودن یک لایه در پانل لایه‌ها در آوردند با این تفاوت که این لایه می‌توانست به صورت یک صفحه مجزا در صحنه ظاهر شود. چیزی مثل ایجاد صفحه‌های متعدد در نرم‌افزار قدیمی‌تر فری‌هند! که امروز دیگر وجود ندارد. حالا به پانل Layers که نگاه می‌کنی از انبوه چیزهایی که در آن می‌توانی ببینی شگفت‌زده می‌شوی. اما اشکال این است که دیگه کار با پانل Layers دارد خیلی پیچیده می‌شود. منوهای عریض و طویل دارد و توش هر چیزی پیدا می‌شود. این همان عارضه‌ای است که عرض کردم. نرم‌افزار قدیمی شده و برنامه‌نویسان و طراحان چسبیده‌اند به یک پانل قدیمی به نام Layers و هی بهش چیزهای جدید آویزان می‌کنند و اصلا هم حواسشان نیست که سر کاربر بیچاره چه می‌آید.
یا فکر کنید که فتوشاپ که می‌خواست در زمینه کار سه‌بعدی هم یک چیزهایی عرضه کند از چند نگارش قبل‌ترش برداشت یک منوی پر طول و تفصیل به نام 3D به جمع منوهایش افزود. شرط می‌بندم که ۹۰ درصد کاربران فتوشاپ حتی یک بار هم از امکانات سه بعدی فتوشاپ استفاده نکرده‌اند از بس که کار با آن سخته و از بس که رابط کاربری‌اش مزخرف و کند و عذاب‌آوره! اصلا یک نرم‌افزار اساسا دو بعدی چرا باید یک منو برای کار سه بعدی داشته باشد؟ وقتی وارد استفاده از امکانات سه‌بعدی فتوشاپ می‌شوید دیگه باید فتوشاپ معمولی را فراموش کنید چون صحنه نمایش تبدیل به چیز کاملا متفاوتی می‌شود که یادگیری جداگانه می‌خواهد. این یادگیری جدید اصلا به صرف نیست چون ازش چیزی در نمی‌یاد. مگر می‌شود در صحنه سه‌بعدی فتوشاپ ساختمان و خیابان و آدم و غیره طراحی کرد؟ ابدا! این کارها را باید در برنامه‌های مال این کار مثل 3DSMax انجام داد که از اول و از بیخ برای همین جور چیزها درست شده‌اند. پس باز هم می‌بینید که چقدر امکانات اضافی بیخود در فتوشاپ فقط اتلاف منابع است. تازه الان می‌خواهند کاری کنند که خروجی فتوشاپ برای چاپگر سه‌بعدی هم کار کند. این هم برنامه خوب برای این کار هست چرا باید فتوشاپ خروجی سه‌بعدی داشته باشد؟ چون می‌خواهند فتوشاپ همه کار بکند. هول‌هولکی چندین و چند دستور جدید را به این‌جا و آن‌جای فتوشاپ می‌افزایند و به عنوان نگارش جدید بیرون می‌دهند غافل از آن که برنامه به این بزرگی با این امکانات غیرقابل استفاده هر دفعه روی دیسک جای بیشتری می‌گیرد و کندتر اجرا می‌شود و باید پول گذاشت و کامپیوتر جدیدتر با امکانات سریع‌تر برایش خرید. امکاناتی که ازش نمی‌شود پول درآورد.
به نظرم می‌رسد که ادوبی از هجوم رقیبانش دارد دیوانه می‌شود. مسئله این نیست که فتوشاپ الان بهترین برنامه نیست! البته که هنوز بهترینه! اما مشکل افتضاح فتوشاپ اینه که دیگه خیلی بزرگ و وسیع و پهناور شده است. این‌ها می‌خواهند کاری کنند که فتوشاپ بتواند همه کار را انجام بدهد و این کار باعث شده برنامه محبوب ما بیش از حد تنه گنده بشود تا بتواند به هر کاری که هر کس خواست جواب بدهد.
در نگارش‌های جدیدتر فتوشاپ امکانات جدیدی معرفی می‌شوند که فقط یک بار که اجرای آن را دیدی بگویی: «عجب، چه عالی» و فقط همین. بعد می‌بینی هیچ استفاده‌ای برای آن نداری. من می‌دانم که خیلی از کاربران فتوشاپ این روزها دارند همان کارهایی را می‌کنند که ده سال پیش می‌کردند. بزرگ و کوچک کردن تصاویر و رنگ کردن و رتوش و چیزهای دیگری از این قبیل. در حالی که فتوشاپ این روزها خیلی کارهای دیگر هم می‌کند. اما برای آن سفارشی دریافت نمی‌شود. شما یا دارید برای تبلیغات کار می‌کنید یا برای انتشارات. انتظارهای این دو حوزه در طول سالیان فرق چندانی نکرده پس امکانات جدید به چه دردی می‌خوره؟ جز این که وقتی برای نرم‌افزار داری اجاره می‌پردازی و طرف را مجبور می‌کنی که مرتب برنامه را به‌روزرسانی کند باید یک چیزهایی هم به آن اضافه کنی تا صدایش در نیاید که چرا باید هی پول بدهم ولی با امکانات یک دهه قبل کار کنم.
دوستانی دارم که هنوز دارند با فتوشاپ CS5 کار می‌کنند و خیلی هم راضی‌اند. فتوشاپ CS5 در کامپیوترهای جدید واقعا سریع و خوب کار می‌کند. و راستش با آن، همه کار می‌شود کرد، همه کارهایی که بازار امروز حتی در آمریکا از آدم انتظار انجامش را دارد. ما که اجاره ماهانه به ادوبی نمی‌دهیم اما بسیار دیده‌ام که آمریکایی‌ها دارند می‌گویند ما چرا باید به شما اجاره بدهیم. نرم‌افزارتان که برای کارهای معمولی ما چیز جدیدی اضافه نمی‌کند. تازه بکند هم زیاد به درد ما نمی‌خورد. ما با همان امکانات قدیمی کارمان به خوبی می‌گذرد. یکی حتی نوشته بود: «ادوبی جان! بعد از پرداخت اجاره ماهانه نرم‌افزارت آیا چیز زیادی ازش در میاد که منهم دلم خوش باشه که دارم باهاش پولی در میارم؟»
روزگارانی قبل اسیر تبلیغات یک اره خاص شدم که ادعا کرده بود هر چیزی را می‌برد. من آن را فکر نکرده خریدم. آن اره واقعا همه چیز را می‌برید اما به چه قیمتی؟ اشکال گنده‌ای که در آن وجود داشت نحوه بریدن بود که درباره‌اش چیزی نگفته بودند. اره چوب‌بر در یک دقیقه خدمت چوب می‌رسید ولی اره همه کاره من بریدن چوب را بیشتر از یک ربع طول می‌داد. اره آهن‌بر خوب که فقط آهن را می‌برد در پنج دقیقه ترتیب یک نبشی را می‌داد، اما اره من به آهن که می‌رسید تا سه ربع هم باید ازش کار می‌کشیدی. آن‌قدر وقتم را تلف کرد که بالاخره اره همه‌کاره را گذاشتم کنار و رفتم سراغ اره‌های تخصصی تک‌کاره. و این برایم درس شد که «اره‌ای که همه چیز را می‌برد هیچ چیز را خوب نمی برد». حالا حکایت فتوشاپ است که می‌خواهد همه چیز باشد اما الان خیلی از برنامه‌های گرافیک پیکسلی در بازار هستند که فقط یک کار خاص را انجام می‌دهند ولی حاصل کارشان عالی و سریع و بسیار بهتر از فتوشاپ است. یعنی فتوشاپ هم همان کار را انجام می‌دهد اما خیلی باید بهش ور بروی. اصلا سریع نیست. حاصل کارش هم چنگی به دل نمی‌زند.
بزودی در مقاله‌های دیگری برخی این کاربردها را شرح می‌دهم که فتوشاپ سعی کرده برای کاری یک چاره اختصاصی پیدا کنه و با سرهم بندی یک اقداماتی هم کرده اما من بعد برنامه کوچولویی پیدا کردم که فقط همان کار را بسیار عالی، سریع و محشر انجام می‌داد و دیگر برای آن کار سراغ فتوشاپ نرفتم. این بلا در زمینه‌های دیگر هم دارد سر فتوشاپ می‌آید و اگر به این روال گنده شدنش ادامه بدهد امکان ندارد که بتواند زیاد در مسیر بهترین ماندن پیش برود.